Ελληνικά

Φανταστείτε ότι περιηγείστε στο Διαδίκτυο και ξαφνικά εμφανίζεται ένα μήνυμα το οποίο σας ενημερώνει ότι κερδίσατε ένα εντελώς δωρεάν ταξίδι στο εξωτερικό. Το μόνο που χρειάζεται, σύμφωνα με το μήνυμα, είναι να πατήσετε ένα κουμπί και να προσθέσετε τα στοιχεία της πιστωτικής/χρεωστικής σας κάρτας. Ποιες θα ήταν οι πρώτες σας σκέψεις; Τι θα κάνατε; Αρχικά, μήπως είναι πολύ καλό για να είναι αληθινό; Γνωρίζουμε το άτομο που «εμφάνισε» το μήνυμα; Και γιατί κερδίσαμε εμείς το ταξίδι και όχι κάποιος άλλος; Αν αυτό συνέβαινε στην πραγματική ζωή, δηλαδή κάποιος/α σας πλησίαζε στον δρόμο και σας ζητούσε αυτά τα στοιχεία, θα τα αποκαλύπτατε ή θα ήσασταν σκεπτικοί και θα αποφεύγατε να πείτε οτιδήποτε σε έναν άγνωστο; Τέτοιου είδους περιστατικά αποτελούν προσπάθειες των εγκληματιών του Διαδικτύου να υποκλέψουν προσωπικά σας στοιχεία άμεσα ή έμμεσα, εισβάλλοντας για παράδειγμα στην ψηφιακή σας συσκευή και καταγράφοντας στοιχεία όπως κωδικούς πρόσβασης, για να ζημιώσουν την χρηματική σας περιουσία. Παρότι είναι αρκετά εύκολο να διακρίνουμε ότι το παραπάνω παράδειγμα είναι απάτη, τις περισσότερες φορές οι εγκληματίες του διαδικτυακού χώρου χρησιμοποιούν μεθοδικούς τρόπους εξαπάτησης: προσεγγίζουν υποψήφια θύματα με ρεαλιστικές ιστορίες, που εύκολα μπορεί να πιστέψουν, «χτυπώντας» στο συναίσθημα, εκμεταλλευόμενοι τις δυνατότητες των αναδυόμενων τεχνολογιών, των νέων προϊόντων και υπηρεσιών.

Οι τρόποι εξαπάτησης είναι πολυάριθμοι, αλλάζουν συνεχώς και «εξελίσσονται». Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό να αναπτύξουμε συγκεκριμένες δεξιότητες ελέγχου και αξιολόγησης των πληροφοριών που μας παρέχονται, χτίζοντας ένα τοίχος προστασίας. Μέσα από την συγκεκριμένη Ιστο-εξερεύνηση, θα σχεδιάσετε ένα προσωπικό πλάνο με οδηγίες και συμβουλές που μπορείτε να ακολουθείτε για να αποφύγετε τις πιο συχνές περιπτώσεις χρηματοοικονομικής εξαπάτησης με τις οποίες μπορεί να έρθετε αντιμέτωποι. Σχεδιάζοντας ένα τέτοιο πλάνο, θα είστε ενήμεροι και θα αναπτύξετε κατάλληλες στρατηγικές προστασίας. Μοιραστείτε το τελικό πλάνο με την οικογένειά σας και τους γύρω σας.

Ακολουθούν μερικοί όροι τους οποίους αξίζει να γνωρίζετε προτού προχωρήσετε:

Χρηματοοικονομική απάτη (financial fraud/ scam): Πραγματοποιείται όταν κάποιος χρησιμοποιεί παραπλανητικά και παράνομα μέσα, τρόπους, ή/και πρακτικές για να κλέψει χρήματα από την περιουσία ενός άλλου ατόμου.

Απατηλά μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (Phishing)/ Απατηλά μηνύματα SMS (smishing)/Απαταλές κλήσεις (Vishing): Είναι μια τακτική κατά την οποία αποστέλλονται «ψεύτικα» μηνύματα ή πραγματοποιούνται τηλεφωνικές κλήσεις που μοιάζουν να προέρχονται από κάποια νόμιμη επιχείρηση/νόμιμο πρόσωπο. Στόχος είναι να ξεγελαστεί ο παραλήπτης ώστε να μοιραστεί προσωπικές πληροφορίες όπως κωδικούς πρόσβασης, αριθμούς πιστωτικών/χρεωστικών καρτών και πληροφορίες τραπεζικών λογαριασμών που θα οδηγήσουν σε απώλεια χρημάτων.

1. Να αναγνωρίσετε τις ενδείξεις των πιο συχνών περιπτώσεων και τρόπων εξαπάτησης.
   Σκεφτείτε με ποιους τρόπους θα μπορούσε κάποιος να σας «πλησιάσει» ψηφιακά και να σας ξεγελάσει. Ποια μέσα θα χρησιμοποιούσε (email, μήνυμα, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εφαρμογές, streaming υπηρεσίες κ.λπ.); Ποια πρόφαση θα παρουσίαζε για να σας προσεγγίσει; Η πρώτη αυτή δραστηριότητα θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε τους πιο γνωστούς και συχνούς τρόπους μετάδοσης ψεύτικων ιστοριών/μηνυμάτων και τα προειδοποιητικά σημάδια που τους συνοδεύουν. Θα αναλογιστείτε εάν έχετε δει ή ακούσει αντίστοιχα περιστατικά στην καθημερινότητά σας.
   
2. Να εφαρμόζετε στρατηγικές πρόληψης και διαχείρισης περιστατικών εξαπάτησης.
   Έχοντας κατανοήσει τις μεθόδους προσέγγισης που χρησιμοποιούν συχνότερα οι επιτήδειοι θύτες και τις ενδείξεις που τις συνοδεύουν, ήρθε η ώρα να μάθετε με ποιόν τρόπο μπορείτε να δράσετε ή να αντιδράσετε. Στη δεύτερη αυτή δραστηριότητα καλείστε να μελετήσετε τι πρέπει να κάνετε προληπτικά αλλά και επεμβατικά: πριν και αφού παρουσιαστεί μπροστά σας ένα περιστατικό εξαπάτησης από αυτά που εντοπίσατε στην πρώτη δραστηριότητα. Για κάθε περίπτωση μπορεί να χρειάζεται να εφαρμόσουμε εξειδικευμένες πρακτικές (π.χ. διαφορετικά αντιδρούμε σε ένα μήνυμα και διαφορετικά σε ένα τηλεφώνημα) ενώ υπάρχουν και γενικές οδηγίες που βρίσκουν εφαρμογή στην πλειοψηφία των περιπτώσεων.
   
3. Να κρίνετε πώς να αντιδράσετε εάν έχετε πέσει ήδη θύμα εξαπάτησης.
   Παρότι η πρόληψη είναι σύμμαχός σας και οι πρακτικές που θα καταγράψατε συμβάλλουν στο να μην πέσετε θύμα εξαπάτησης, σε πολλές περιπτώσεις οι κακόβουλες επιθέσεις είναι προσεκτικά σχεδιασμένες και μοιάζουν καλοπροαίρετες ή αληθινές. Στην τρίτη δραστηριότητα θα μελετήσετε ποιες τακτικές μπορείτε να ακολουθήσετε ετεροχρονισμένα, ώστε να επιτύχετε πιθανή αποζημίωση ή  να εμποδίσετε περαιτέρω ζημιά. Οι τακτικές αυτές θα σας βοηθήσουν να αντιδράσετε με ψυχραιμία και θα αποβούν χρήσιμες τόσο για εσάς όσο και για τους γύρω σας.

1. Αναγνωρίστε τις ενδείξεις των πιο συχνών περιπτώσεων και τρόπων εξαπάτησης
   

   Το πρώτο βήμα που χρειάζεται να κάνετε για προετοιμαστείτε, είναι να μελετήσετε τις πιο γνωστές περιπτώσεις απάτης που επιχειρούνται στο Διαδίκτυο ή με τη χρήση των πιο συνηθισμένων μέσων τεχνολογίας (π.χ. κινητών συσκευών). Περιηγηθείτε στις παρακάτω ιστοσελίδες και για κάθε μία περίπτωση απάτης καταγράψτε σε ένα χαρτί ή ψηφιακό κειμενογράφο (π.χ. έγγραφο word ή google doc) μόνο τα παρακάτω:

   Α) τον τρόπο και την μέθοδο (ονομασία και σύντομη περιγραφή) που τείνουν να ακολουθούν οι απατεώνες για να ξεγελάσουν τους υποψήφιους παραλήπτες.
   Β) τα εμφανή σημάδια που υπάρχουν σε κάθε περίπτωση και τα οποία όλοι πρέπει να μπορούν να διακρίνουν.

   Συγκρίνετε και συνδυάστε τις πληροφορίες που εμπεριέχονται σε κάθε άρθρο/βίντεο, συνθέτοντας ένα συνεκτικό κείμενο.

   Phishing/ Vishing/Smishing

   -          Βίντεο: Τι είναι το Phishing και πώς λειτουργεί;
   -          Άρθρο: 7 Τρόποι για να αναγνωρίζετε phishing emails.
   -          Βίντεο: Τι είναι οι τηλεφωνικές κλήσεις vishing?
   -          Βίντεο: Τι είναι το smishing? Πώς λειτουργεί το phishing μέσω γραπτών μηνυμάτων.

   Απάτη μέσω διαδικτυακών ραντεβού: Οι απατεώνες παριστάνουν ότι ενδιαφέρονται για ρομαντικές σχέσεις σε ιστοσελίδες, εφαρμογές διοργάνωσης διαδικτυακών ραντεβού ή/και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, e-mails, για να επικοινωνήσουν με υποψήφια θύματα και να υποκλέψουν τραπεζικές πληροφορίες και χρήματα.

   -          Άρθρο: απάτες σχετικές με ραντεβού και ρομαντικές σχέσεις.
   -          Άρθρο: πως λειτουργεί και τι χρειάζεται να ξέρεις

   Απάτες σε αγορές μέσω διαδικτύου: Αφορά στις περιπτώσεις που μια ψεύτικη εταιρεία/ επιχείρηση έχει κατασκευαστεί εικονικά και παρουσιάζεται μέσα από διαφημίσεις ή ιστοσελίδες «βιτρίνα», με την πρόφαση πώλησης προϊόντων/υπηρεσιών.

   -         

   
   -          Άρθρο: Απάτες διαδικτυακών αγορών.

   Απάτες με πρόφαση την εργασία: Αφορά στις περιπτώσεις που κατασκευάζεται μια απατηλή αγγελία προσφοράς εργασίας, με απώτερο στόχο την κλοπή προσωπικών στοιχείων (π.χ. δημιουργία μιας βάσης δεδομένων με υποψήφια θύματα) ή την άμεση κλοπή χρημάτων.

   -          Άρθρο: Δουλειές και εργασία.

2. Εφαρμόστε στρατηγικές πρόληψης και διαχείρισης περιστατικών εξαπάτησης.
   

   Έχοντας πάρει μια ιδέα σχετικά με τις πρακτικές που ακολουθούν οι επιτήδειοι θύτες, ήρθε η ώρα να μελετήσετε με ποιόν τρόπο θα διαχειρίζεστε περιστατικά εξαπάτησης. Επιστρέψτε στο έγγραφο που ετοιμάσατε κατά την πρώτη δραστηριότητα. Για κάθε περίπτωση απάτης, σκεφτείτε τι πρέπει να κάνετε πριν ή αφού αυτή εμφανιστεί. Καταγράψτε τις ιδέες σας αφού συμβουλευτείτε τις παρακάτω πηγές.

   -          Κατεβάστε τον οδηγό της Europol στα Ελληνικά (Download the Cyber Scams infographics in your language (PDF).
   -          Άρθρο της Interpol για να μειώσεις τις πιθανότητες να πέσεις θύμα χρηματοοικονομικής απάτης.
   -          Οδηγός Cyber alert: απάτες μέσω διαδικτύου
   -          Βίντεο: Προστατευτείτε από phishing και απάτες.

   Παρότι οι στρατηγικές αυτές μπορούν να εφαρμοστούν οικουμενικά, η πρόληψη περιλαμβάνει τη σωστή και έγκαιρη ενημέρωση για τις συνθήκες που επικρατούν σε κάθε τοπική/εθνική κοινωνία. Συμβουλευτείτε τις κρατικές ιστοσελίδες από αρμόδια όργανα όπως οι Αστυνομικές Αρχές που παρουσιάζουν καταστάσεις ή περιστατικά που επικρατούν ανά διάφορες χρονικές στιγμές. Ακόμη, μπορείτε να διαβάζετε άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά και να ακολουθείτε τις επίσημες ιστοσελίδες/σελίδες κοινωνικής δικτύωσης έγκυρων μέσων ενημέρωσης που εφιστούν την προσοχή μας στα εκάστοτε περιστατικά που εμφανίζονται.

3. Πώς να αντιδράσετε εάν έχετε πέσει θύμα εξαπάτησης
   

   Το πλάνο προστασίας απέναντι στις περιπτώσεις εξαπάτησης έχει ως στόχο να μας βοηθήσει να αποφύγουμε τη θυματοποίησή μας. Τι γίνεται, όμως, αν οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου επιτύχουν στις προσπάθειες επίθεσής τους και βρουν τρόπο να μας ζημιώσουν; Μερικές φορές οι ασπίδες προστασίας μπορεί να ξεπεραστούν. Ένα στρατηγικό πλάνο πρέπει να συμπεριλαμβάνει συγκεκριμένες οδηγίες για να μπορέσουμε να ανακάμψουμε σε περίπτωση που μας εξαπάτησαν. Για την τρίτη δραστηριότητα καλείστε να εξερευνήσετε τις παρακάτω πηγές και να καταγράψτε ποια βήματα είναι καλό να ακολουθήσετε σε περίπτωση που έχετε πέσει θύμα απάτης. Τα ειδικά βήματα μπορεί να διαφέρουν για τους πολίτες κάθε χώρας, ωστόσο υπάρχουν γενικότερες κατευθυντήριες γραμμές που εφαρμόζονται στις περισσότερες συνθήκες. Για τις απαντήσεις σας, αξιοποιείστε το ίδιο έγγραφο στο οποίο δουλεύετε έως τώρα.

   -          Ιστοσελίδα: Διεύθυνση δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος
   -          Άρθρο: τι να κάνεις εάν έχεις εξαπατηθεί
   -          Οδηγός: πώς αναφέρουμε εγκλήματα του Διαδικτύου.
   -          Πως να αναφέρετε μια απάτη.